Efektywność morskich obszarów chronionych (MPA)

Ostatnie badania opublikowane w czasopiśmie „Conservation Letters” ujawniają ograniczenia wielu największych morskich obszarów chronionych (MPA) na świecie, kwestionując ich zdolność do dostarczania oczekiwanych korzyści dla ludzi i przyrody. Badanie przeprowadzone przez zespół naukowców z Marine Conservation Institute skupiło się na analizie 100 największych MPA, które stanowią 90% łącznej globalnej powierzchni chronionych obszarów morskich.

Wnioski z tej analizy są niepokojące:

• Tylko jedna trzecia obszarów w ramach tych MPA oferuje poziom ochrony, który może przynieść znaczące korzyści dla natury.
• Czwarta część obszarów tych MPA nie została jeszcze wdrożona, co oznacza brak realnej ochrony na tych terenach.
• Ponadto, ponad jedna trzecia powierzchni tych MPA pozwala na działania przemysłowe lub inne intensywne eksploatacje, takie jak wielkoskalowe połowy ryb, które znacząco przyczyniają się do zubożenia bioróżnorodności morskiej.
• Większość dużych, w pełni chronionych obszarów znajduje się na izolowanych terytoriach zamorskich, zarządzanych przez takie kraje jak Wielka Brytania czy Stany Zjednoczone.

Badanie oparte na kryteriach z „The MPA Guide: A framework to achieve global goals for the ocean,” ukazuje, że obecne metody monitorowania i raportowania mogą przeszacowywać skuteczność MPA. Analiza zwraca uwagę na konieczność efektywnego wdrażania i zarządzania MPA oraz rozszerzenia ich zakresu na wszystkie ekosystemy morskie.

Obszary MPA, zarządzane z myślą o długoterminowej ochronie natury, mają na celu ochronę bioróżnorodności morskiej, wspieranie zdrowych ekosystemów oraz zapewnienie korzyści dla człowieka i środowiska. Jednak wyniki badania podważają skuteczność obecnych wysiłków konserwacyjnych w realizacji wyznaczonych celów ochrony morskiej.

Analiza ujawnia znaczące różnice w projektowaniu, regulacjach i zarządzaniu MPA, co prowadzi do różnorodności rezultatów ochrony. Na przykład, niektóre MPA dopuszczają takie działania jak wydobycie surowców czy przemysłowe połowy ryb, co stoi w sprzeczności z celami ochrony. Około 9,7 miliona kilometrów kwadratowych, czyli prawie 37% badanych obszarów, zezwala na destrukcyjne działania przemysłowe, co jest niezgodne z ideą ochrony. Ta rozbieżność stawia pod znakiem zapytania skuteczność MPA w osiąganiu zakładanych wyników. Wdrożenie standardów „The MPA Guide” może przynieść większą przejrzystość w tych kwestiach, choć niektóre obszary nadal nie spełniają międzynarodowych standardów.

W obecnej chwili Światowa Baza Danych Obszarów Chronionych zawiera ponad 18 000 MPA, pokrywających około 30 milionów kilometrów kwadratowych, czyli około 8% powierzchni światowych oceanów. Analiza pokazuje, że 100 największych MPA stanowi większość tej powierzchni, a około 75% z nich jest zarządzane aktywnie lub już wdrożone. Pozostała część czeka na realizację, a brak odpowiedniego zarządzania w tych obszarach sprawia, że nie różnią się one od otaczających wód i nie przynoszą żadnych korzyści w zakresie ochrony..

Oprócz tego, że wiele dużych MPA znajduje się na odległych terytoriach zamorskich, pozostawiając bez ochrony kluczowe siedliska i gatunki, istotne są także regiony już silnie dotknięte przez działalność człowieka, które powinny być uwzględnione w sieci MPA. Jako że narody dążą do realizacji Celu 3 Globalnego Ramowego Porozumienia o Bioróżnorodności (ochrona co najmniej 30% oceanów do 2023 roku), krytyczne jest, aby jakość i standardy MPA były regularnie przeglądane i dokumentowane, co ma kluczowe znaczenie dla osiągnięcia przewidywanych korzyści ekologicznych i społeczno-ekonomicznych.