Ogólnie o gąbkach

Gąbki morskie są jednymi z najbardziej niezwykłych form życia, jakie możemy spotkać w oceanie. W akwariach morskich są naszymi sprzymierzeńcami w filtracji wody. Często wyrastają na dziko w zacienionych miejscach pod skałami, w sumpach albo na powierzchni żywych skał.

Gąbki to bardzo proste zwierzęta – nie posiadają układu nerwowego, tkanek ani organów. Ich ciało charakteryzuje się wysoką porowatością. 

W naturze występuje mnóstwo gatunków gąbek morskich – ich liczbę określa się na 10-15 tysięcy. A skoro jest ich tak dużo, to oczywiste, że różnią się między innymi kształtem i wielkością. Niektóre gatunki osiągają maksymalnie kilkanaście milimetrów długości, a inne – nawet do 2 metrów. Te ostatnie to osobniki żyjące na dużych głębokościach w ciepłych wodach. Najczęściej jednak gąbki spotykane są w ciepłych wodach morskich w płytkich strefach przybrzeżnych. W środowisku naturalnym rosną w ogromnych koloniach.

Te niepozorne istoty prowadzą osiadły tryb życia. Przyczepiają się do podłoża za pomocą wyrostków wyrastających w dolnej części ich ciała.

Gąbki nie posiadają żadnych narządów ani układu nerwowego. Zbudowane są z komórek kołnierzykowatych, wyposażonych w pojedyncze wici. I właśnie te wici, umiejscowione na pojedynczych komórkach, wymuszają przepływ wody z tlenem i cząstkami pokarmu przez spongocel (jamę wewnętrzną gąbki połączoną z porami). Następnie woda trafia do archeocytów, gdzie następuje ostateczne trawienie.

Gąbki rozmnażają się na dwa sposoby:

• rozmnażanie płciowe: plemniki wydalane do wody przez jamę wewnętrzną gąbki docierają do gąbek tego samego gatunku i są transportowane do komórek jajowych. Zapłodniona komórka jajowa przekształca się w larwę i zostaje dopiero wydalona do wody. Larwa osadza się na odpowiednim podłożu i powoli przekształca się w miniaturową gąbkę;
• rozmnażanie bezpłciowe: pączkowanie, fragmentacja oraz produkcja kulistych form zarodkowych (gemmule).
  
  

Dzikie gąbki umiejscawiają się w zaciemnionych miejscach, często pod skałami w akwarium. Osiągają maksymalnie do 2 cm wysokości, a ich budowa i kolor raczej nie rzucają się w oczy, dlatego trudno je dostrzec.

Co innego z kolei możemy powiedzieć o wyglądzie gąbek, dostępnych w specjalistycznych sklepach akwarystycznych, takich jak np. gąbka morska Stylotella Aurantium.

W środowisku naturalnym Stylotella Aurantium zasiedla płytkie rafy koralowe. W akwarium będzie doskonałym pomysłem na dodanie mu barw. Można nią wypełnić puste miejsca, szczególnie te zaciemnione, ponieważ zwierzęta te nie przeprowadzają fotosyntezy. Dodatkowo, ze względu na funkcję filtracji wody, dobrze jest umiejscowić gąbkę tam, gdzie następuje mocny przepływ wody.

Te gąbki, pochodzące z Oceanu Spokojnego, mogą osiągać wielkość do 30 cm. Nagła zmiana temperatury nie jest dla nich groźna, natomiast gwałtowne zmiany zasolenia mogą wpłynąć negatywnie na ich kondycję. Podczas przenoszenia gąbek do akwarium ważne jest, aby nie miały kontaktu z powietrzem, ponieważ może to spowodować zatkanie porów, którymi zwierzę pobiera pokarm.

Odżywianie gąbek

Gąbki odżywiają się planktonem i bakteriami, dlatego, już wcześniej wspomniałam, powinny być osadzone w miejscu o silnym przepływie wody – w ten sposób umożliwimy im wyłapywanie pokarmu.

Funkcja gąbek

Gąbki są bardzo pożytecznymi zwierzętami w akwarium morskim. Nie tylko filtrują wodę z organicznej mikrozawiesiny, ale dzięki produkcji gamet doskonale odżywiają koralowce. Same odżywiają się m.in. krzemem, dlatego stanowią naturalną konkurencję pokarmową dla okrzemek.

Gąbki najczęściej trafiają do akwarium morskiego wraz z zakupioną żywą skałą, na której bytują. 

W sklepach akwarystycznych znajdziemy różne rodzaje gąbek, ale należy pamiętać, że te  bardziej atrakcyjne wyglądem najczęściej nie radzą sobie zbyt dobrze w akwarium. Trudno dostarczyć im odpowiedni pokarm, którym jest mikroplankton. Również zbyt duża ilość detrytusu w wodzie może zapychać ostie gąbek, co powoduje obumieranie ich tkanek. Gąbki odżywiają się również bakteriami, a w ich utrzymaniu pomaga dozowanie fitoplanktonu. Gąbki nie lubią brudnej wody. Wielu początkujących hobbystów zaniedbuje gąbkę poprzez brak zapewnienia wystarczającego ruchu wody, co może prowadzić do obumarcia organizmu.

Istnieje spora liczba gąbek, które wymagają specyficznego traktowania. Generalnie jednak można założyć, że aby gąbki przetrwały w akwarium morskim, trzeba zadbać o odpowiednie dla nich pożywienie, w tym krzem i fitoplankton. Na gąbki pozytywnie wpływa także dobry przepływ wody. Nie sprzyja im z kolei osiadanie detrytusu na ich powierzchni.

Ekspozycja na powietrze 

Gąbki są pełne maleńkich kanalików. Po wyjęciu zwierzęcia z wody do pewnego stopnia ciecz z niego spłynie, a w zamian zostanie wypełniona powietrzem. Dzięki odpływom oceanów kilka rodzajów gąbek przystosowało się do chwilowego wystawienia na działanie powietrza, niemniej większość z nich w ogóle nie toleruje takiej ekspozycji.

Gąbki morskie – czy są toksyczne?

Gąbki jako żywe istoty wykorzystują swoją toksyczność do rywalizacji z innymi zwierzętami. Ich jaskrawoczerwony, pomarańczowy i żółty kolor wskazują na to, że gąbki wytwarzają bardzo toksyczne związki. Mogą uwalniać do wody w akwarium związki, które powodują na przykład bielenie koralowców.