Sód w akwarium morskim i jego znaczenie

Czym jest SÓD (Na)?

Sód (Na, łac. natrium) jest pierwiastkiem chemicznym należącym do I grupy układu okresowego tzw. litowców*. Jest jest miękkim, srebrzystobiałym metalem. Podobnie jak potas charakteryzuje się dużą reaktywnością chemiczną, dlatego nie występuje w przyrodzie w stanie wolnym. Jest jednym z najbardziej rozpowszechnionych pierwiastków w skorupie ziemskiej. Występuje w wielu minerałach: halit, skaleń, sodalit czy w postaci chlorku sodu tzw. soli kuchennej (NaCl). Tworzy związki chemiczne, w których występuje przede wszystkim na +I stopniu utlenienia. Sód w wodzie morskiej, należy do grupy makroelementów, pochodzi głównie od chlorku sodu. 

Zawartość chlorku sodu w wodzie morskiej jest ściśle powiązana z jej zasoleniem. Ostatecznie ok. 86% soli w wodzie morskiej stanowi właśnie NaCl, to jego zawartość determinuje głównie zasolenie wód morskich.

Okiem chemika, sód w wodzie morskiej znajduje się głównie w formie zdysocjowanego chlorku sodu (NaCl). Krótko mówiąc, dysocjacja polega na rozpadzie związku chemicznego pod wpływem wody na jony. Zarówno jony chlorkowe (Cl^–), jak i sodowe (Na⁺) są bowiem bardzo istotne w aspekcie prawidłowego funkcjonowania organizmów morskich. Siatka krystaliczna (ułożenie atomów lub cząsteczek w ciele stałym) chlorku sodu jest charakterystyczna. Ostatecznie przeciwnie naładowane jony Na⁺ i Cl^– przyciągają się, tworząc wiązanie jonowe, w skutek czego powstaje sól o charakterystycznym kształcie krystalicznym. Siatka krystaliczna jonów w chlorku sodu jest uporządkowana. Każdy Na⁺ jest otoczony przez sześć anionów (Cl^–), a każdy Cl^– jest otoczony przez sześć kationów (Na⁺). W wodzie morskiej zarówno kationy sodu, jak i aniony chlorkowe są “wyrywane” przez cząsteczki wody w procesie tzw. hydratacji. Taka struktura umożliwia bardzo dobrą rozpuszczalność chlorku sodu w wodzie morskiej.

Znaczenie sodu (Na) w wodzie morskiej

Sód należy do grupy pierwiastków, które są niezbędne do życia zwierzętom. Optymalna zawartość sodu w wodzie morskiej wynosi 10 000 – 11 200 ppm. Sód w akwarystyce morskiej jest zawsze równoważony solą morską, która jest głównym składnikiem mieszanek soli dostępnych na rynku. Pierwiastek ten nie jest dodawany oddzielnie jako sód w preparatach. Bez wątpienia, warto wspomnieć, żeby nie wzbogacać wody morskiej w zbiorniku rafowym o sód (Na) za pomocą soli kuchennej dostępnej w każdym domu. Taki zabieg może narobić wiele szkód powstałych wskutek jej zanieczyszczeń i dodatków jak np. jodu.

Zawartość sodu jest ściśle powiązana z zasoleniem wody morskiej, dlatego należy kontrolować parametr sodu, nie pomijając pomiarów zasolenia. Jak już wspomniano, sód jako pierwiastek  jest istotny z punktu widzenia akwarysty, głównie ze względu na ścisły związek z zasoleniem.

Rola sodu (Na) w akwarystyce morskiej

Rola odżywcza

Sód umożliwia koralowcom przyswajanie pierwiastków śladowych oraz składników odżywczych. Kontroluje również przepływ różnych substancji do komórek. Mechanizm transportu składników pokarmowych i dostarczania substancji odżywczych  sodu jest bardzo podobny do tego jaki występuje przy udziale potasu. Sód bierze udział m.in. w transporcie glukozy jak również innych substancji odżywczych.

Rola budulcowa

Sód jest drugim pierwiastkiem, zaraz po wapniu który jest rozpowszechniony w szkielecie koralowców. Nie ma jasnej informacji jak jest usytuowany w sieci krystalicznej szkieletów koralowców, ale znane są przypadki w których szkielety aragonitowe koralowców zawierają więcej sodu niż kalcytu. Stąd wiadomo, że obecność sodu w szkielecie koralowca nie jest przypadkowym wtrąceniem. Badanie naukowe sugerują, iż 3 jony sodu zastępują 2 jony potasu w strukturze szkieletu koralowca.

Problemy związane z niedoborem lub nadmiarem sodu (Na) w wodzie morskiej

Zarówno niskie jak i wysokie stężenie sodu w wodzie morskiej jest szkodliwie dla wszystkich mieszkańców akwarium. Stężenie sodu jest generalnie regulowane zawartością soli w wodzie (zasolenie). Duże wahania zasolenia powodują stres u organizmów morskich. Z badań naukowych wiadomo też, że kiedy zooksantelle są zmuszone opuścić komórki endodermiczne koralowców doznają silnego wstrząsu jonowego. Prowadzi to do szybkiego i znacznego (nawet dwukrotnego) wzrostu stężenia sodu w komórkach, wywołując stres u zwierząt. 

Niskie stężenie sodu może stwarzać problemy z zasoleniem. Może to wpływać negatywnie na wszystkie zwierzęta w akwarium, powodując słaby wzrost, utratę koloru czy problemy z polipowaniem. Nie ma ukierunkowanego dawkowania sodu preparatami z określoną ilością tego pierwiastka, sposób na podniesienie poziomu tego parametru do odpowiedniej wartości: Wykonaj do 6 podmian. Zalecane jest, aby podczas każdej podmiany wymienić około 15% objętości wody z akwarium, aż do momentu osiągnięcia zalecanej wartości tego parametru. Woda przygotowana do podmiany musi charakteryzować się odpowiednim poziomem zasolenia docelowego. Użyj soli o właściwych parametrach i składzie odpowiednim do przeprowadzenia testu ICP.

Wysokie stężenie sodu może stwarzać problemy z zasoleniem. Ostatecznie może to wpływać negatywnie na wszystkie zwierzęta w akwarium. Najczęstsze przyczyny przekroczenia zalecanego poziomu sodu to użycie soli o nieznanym pochodzeniu lub nieprawidłowe jej przygotowanie. Znajdź i wyeliminuj przyczynę problemu oraz obniż wartość tego parametru w wodzie. Wykonaj do 6 podmian. Zalecane jest, aby podczas każdej podmiany wymienić około 15% objętości wody z akwarium, aż do momentu osiągnięcia zalecanej wartości tego parametru. Woda przygotowana do podmiany musi charakteryzować się odpowiednim poziomem zasolenia docelowego. Użyj soli o właściwych parametrach i składzie odpowiednim do przeprowadzenia testu ICP.

Jak chronić akwarium? 

Bez wątpienia, należy regularnie kontrolować zawartość sodu i utrzymywać go na właściwym poziomie. Zalecamy abyś utrzymywał sód na poziomie 10 000 – 11 200 ppm, przy czym optymalna wartość jaką rekomendujemy to 10 700 ppm. Taki poziom sodu w wodzie morskiej zapewnia zwierzętom zdrowie oraz piękne wybarwienie. Najbardziej dokładną i wiarygodną metodą oznaczenia baru jest analiza ICP-OES. Technika atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzeniem w plazmie indukowanej – ICP-OES (ang. Inductively Coupled Plasma Optical Emission Spectrometry) jest najdokładniejszą metodą analityczną analizy składu pierwiastkowego wody morskiej.  Zdecydowanie analiza sodu za pomocą techniki analitycznej (ICP-OES) powinna być wykonywana razem z pomiarem zasolenia Pomiar zasolenia za pomocą urządzeń dostępnych na runku (refraktometry, areometry, mierniki cyfrowe).

Indykatory nieprawidłowego poziomu sodu (Na) w akwarium morskim

Ostatecznie, zarówno niedobór jak i nadmiar sodu objawia się podobnie, zwierzęta morskie podobnie reagują w obu przypadkach. 

Nadmiar oraz niedobór:

• Mniejsza ilość polipów
• Utrata kolorów
• Słaby wzrost koralowców

Rekomendacje

Aby zapewnić odpowiedni poziom sodu w akwarium powinieneś systematycznie go badać oraz zadbać o jego właściwy poziom.

W przypadku gdy poziom sodu jest powyżej 11 200 ppm, mówimy o przedawkowaniu. Najczęściej przekroczenie zalecanego poziomu sodu jest powiązane z zbyt dużym zasoleniem. Z pewnością, najczęstsze źródła przekroczenia zalecanego poziomu sodu wynikają z :

• źle przygotowana sól do podmiany,
• nie uzupełnianie ubytków (odparowanie) wody, wodą RODI .

Znajdź i wyeliminuj przyczynę problemu oraz obniż wartość tego parametru w wodzie. Wykonaj do 6 podmian. Zalecane jest, aby podczas każdej podmiany wymienić około 15% objętości wody z akwarium, aż do momentu osiągnięcia zalecanej wartości tego parametru. Woda przygotowana do podmiany musi charakteryzować się odpowiednim poziomem zasolenia docelowego. Użyj soli o właściwych parametrach i składzie odpowiednim do przeprowadzenia testu ICP.

W przypadku gdy poziom sodu jest poniżej 10 000 ppm, mówimy o jego niedoborze. Najczęstszą przyczyną obniżonego zalecanego poziomu sodu jest związana z zbyt małym zasoleniem. Powodem może być źle przygotowana sól do podmiany, inne. Znajdź i wyeliminuj przyczynę problemu oraz podwyż wartość tego parametru w wodzie. Wykonaj do 6 podmian. Zalecane jest, aby podczas każdej podmiany wymienić około 15% objętości wody z akwarium, aż do momentu osiągnięcia zalecanej wartości tego parametru. Woda przygotowana do podmiany musi charakteryzować się odpowiednim poziomem zasolenia docelowego. Użyj soli o właściwych parametrach i składzie odpowiednim do przeprowadzenia testu ICP.

*Nazwa litowce odnosi się do pierwiastków znajdujących się w grupie I układu okresowego pierwiastków