Spis treści
Czym jest RUBID (Rb)?
Rubid (Rb, łac. rubidium) jest pierwiastkiem chemicznym, należącym do pierwiastków układu okresowego z tzw. grupy litowców*. Jest srebrzystobiałym metalem o dużej reaktywności, który samorzutnie spala się w powietrzu, tworząc tlenki rubidu. W przyrodzie często występuje w postaci związków, w minerałach potasu np. lepidolit, karnalit oraz w niektórych glinokrzemianach.
W prawie wszystkich związkach rubid występuje na +I stopniu utlenienia. Przykładami takich związków są: chlorek rubidu (RbCl), wodorotlenek rubidu (RbOH), węglan rubidu (Rb2CO3), czy tlenek rubidu (Rb2O). Warto dodać, że w reakcji metalicznego rubidu z wodą (1), powstaje bardzo mocna zasada (wodorotlenek rubidu) z jednoczesnym uwolnieniem gazu, cząsteczki wodoru.
2Rb + 2H2O ⇆ 2 RbOH + H2↑ (1)
Optymalny poziom rubidu, należącego do grupy mikroelementów, w akwarium morskim wynosi ok. 120 μg/l.
Znaczenie rubidu w wodzie morskiej
Wpływ rubidu na funkcjonowanie organizmów morskich nie jest w pełni poznany, jednak zapasy tego pierwiastka są systematycznie konsumowane przez mieszkańców akwarium. Wiadomo, że sole rubidu wykazują podobieństwo do odpowiednich soli potasu (jak np. KCl i RbCl). Podobieństwo w budowie rubidu i potasu jest prawdopodobnie przyczyną tego, że rubid także wchłania się w szkielet koralowca, podobnie zresztą jak inny pierwiastek – cez (Cs). Wpływ rubidu na koralowce nie jest jeszcze jednak do końca poznany.
W przeciwieństwie do metalicznego rubidu, jego jony (Rb+) są bezpieczne dla organizmów morskich. Jony rubidu obecne w wodzie morskiej, oddziałują z komórkami organizmów morskich w taki sam sposób, jak kationy potasu (K+), z tą różnicą, że potas, w przeciwieństwie do rubidu, jest pierwiastkiem podstawowym.
Badania naukowe wykazały też, że rubid wykazuje aktywność biologiczną, aczkolwiek nie ma dokładnych informacji, czy ta aktywność dotyczy bezpośrednio koralowców. Obserwacje doświadczonych akwarystów sugerują, że rubid zwiększa połysk u koralowców i nadaje szkieletom większą twardość.
Problemy związane z niedoborem lub nadmiarem rubidu w wodzie morskiej
Do tej pory nie udowodniono bezpośredniego wpływu rubidu na koralowce, nie został również poznany jego mechanizm działania na organizmy żywe. Wiadomo jednak, że jest pierwiastkiem niezbędnym dla optymalnego rozwoju organizmów morskich. W naturalnym środowisku (oceany i morza) rubid występuje w wodzie w znaczących ilościach. Krótko mówiąc, nie można tego pierwiastka traktować jako zanieczyszczenie wody.
Niskie stężenie rubidu w wodzie morskiej prowadzi do zmniejszenia twardości szkieletów koralowców. Natomiast wysokie stężenie rubidu jest rzadkością, a skutki przedawkowania pierwiastka w wodzie morskiej nie są jeszcze poznane.
Jak chronić akwarium?
Należy regularnie kontrolować zawartość rubidu i utrzymywać go na właściwym poziomie. Zalecamy abyś utrzymywał rubid na poziomie 100 – 140 μg/l, przy czym optymalna wartość jaką rekomendujemy to 120 μg/l. Najbardziej dokładną i wiarygodną metodą oznaczenia składu pierwiastkowego wody morskiej jest analiza ICP-OES (ang. Inductively Coupled Plasma Optical Emission Spectrometry). Jednakże, w przypadku rubidu nie można jej wykorzystać z uwagi na ograniczenia aparatu, a dokładniej jego detektora. Okazuje się, że aby poznać dokładne stężenie tego pierwiastka trzeba wykorzystać inną metodę analityczną. Najczęściej wykorzystuje się to samo urządzenie wyposażone w inny detektor, czyli ICP-MS (ang. Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry).
Indykatory nieprawidłowego poziomu rubidu w akwarium morskim
Nie są znane gatunki koralowców u których można zaobserwować nadmiar lub niedobór rubidu. Wiadomo jednak, że przy niedoborach tego pierwiastka szkielet koralowców staje się bardziej miękki.
Rekomendacje
W podsumowaniu, aby zapewnić odpowiedni poziom rubidu w akwarium, powinieneś systematycznie go badać oraz zadbać o jego właściwy poziom.
Co zrobić gdy masz nadmiar rubidu w akwarium morskim?: W przypadku, gdy poziom rubidu jest powyżej 140 μg/l, mówimy o przedawkowaniu. Najczęstsze przyczyny przekroczenia zalecanego poziomu rubidu:
- zanieczyszczona sól,
- zanieczyszczone suplementy,
- zbyt duże dawki podawanych płynów (sprawdź parametry dozowania na pompach dozujących).
Znajdź i wyeliminuj przyczynę problemu oraz obniż wartość tego parametru w wodzie. Wykonaj do 6 podmian. Zalecane jest, aby podczas każdej podmiany wymienić około 15% objętości wody z akwarium, aż do momentu osiągnięcia zalecanej wartości tego parametru. Woda przygotowana do podmiany musi charakteryzować się odpowiednim poziomem zasolenia docelowego. Użyj soli o właściwych parametrach i składzie odpowiednim do przeprowadzenia testu ICP.
Co zrobić gdy masz niedobór rubidu w akwarium morskim?: W przypadku gdy poziom rubidu jest poniżej 100 μg/l, zalecamy w celu wyrównania jego poziomu użyć produkty zawierające ten pierwiastek. Aby zapewnić stały poziom rubidu w akwarium morskim rekomendujemy systematyczne uzupełnianie tego pierwiastka w zależności od obsady koralowców w Twoim akwarium.
*Nazwa litowce odnosi się do pierwiastków znajdujących się w I grupie układu okresowego pierwiastków o silnych właściwościach metalicznych.
O autorze
Magdalena Metzler
Prywatnie jestem mamą i miłośniczką natury oraz sportu. Moim głównym zainteresowaniem jest chemia kwantowa, która kryje w sobie ogrom nierozwikłanych tajemnic i powiązań, co z naukowego punktu widzenia jest niezwykle ekscytujące.
W swojej karierze naukowej prowadziłam międzynarodowe projekty, dotyczące innowacyjnych rozwiązań dla wielu gałęzi biznesu, m.in. motoryzacji, budownictwa, a teraz oczywiście akwarystyki morskiej.
Praca w Reef Factory zapoczątkowała u mnie pasję do akwarystyki morskiej, którą mogę rozwijać każdego dnia, budując dział chemii i tworząc produkty, które ułatwią akwarystom dbanie o zbiorniki i zapewnią najwyższe bezpieczeństwo zwierząt. Jednym z najbardziej ekscytujących wspomnień, związanych z pracą w Reef Factory, jest uruchomienie spektrometru ICP-OES, który analizuje skład pierwiastkowy wody morskiej. Metoda analizy w ICP oparta jest na technice analitycznej, która stanowi powiązanie mojego zamiłowania do chemii kwantowej i akwarystyki morskiej.
Mam nadzieję, że moje artykuły na ReefPedii będą dla Ciebie ciekawe i pomocne! Miłej lektury :))