Znaczenie fitoplanktonu w akwarium morskim

Znaczenie fitoplanktonu w akwarium morskim

Prowadząc akwarium morskie warto mieć świadomość, że fitoplankton stanowi początek łańcucha pokarmowego i odgrywa tym samym kluczową rolę w ekosystemach wodnych. Prawdopodobnie – na jednej z lekcji biologii – słyszeliście o łańcuchu pokarmowym. Wychodząc jednak z założenia, że nie wszyscy pamiętają, na czym on  polega, przejdę teraz do wyjaśnienia tego pojęcia.

Łańcuch pokarmowy to zależności żywieniowe pomiędzy różnymi organizmami w ekosystemie. Generalnie, opisuje on transfer energii i materii od producentów, czyli organizmów fotosyntetyzujących (np. fitoplankton), do konsumentów, czyli organizmów odżywiających się innymi organizmami. Łańcuch pokarmowy przedstawia przepływ energii oraz składników odżywczych z jednego organizmu na drugi. Uproszczony schemat transferu energii i materii został przedstawiony  poniżej.

Większość akwarystów stosuje żywy fitoplankton ze względu na jego pozytywne działanie na ekosystemy w akwariach. Zdecydowanie jest jednym z najlepszych pokarmów naturalnych, jakie możemy dostarczyć koralowcom, bezkręgowcom, filtratorom oraz wielu innym zwierzętom w naszym akwarium. Pokarm w postaci fitoplanktonu jest zarówno pokarmem bezpośrednim dla zooplanktonu, jak i pośrednim dla koralowców, ryb czy filtratorów. 

Rola fitoplanktonu w akwarystyce morskiej

Rola odżywcza

Fitoplankton zawiera organizmy fotosyntetyzujące, posiadające zdolność fotosyntezy, a co ważne przy tym produkują białka, tłuszcze i węglowodany niezbędne do życia organizmom wodnym.

W przypadku niektórych organizmów, takich jak korale miękkie i korale twarde, fitoplankton stanowi podstawowy dla nich pokarm. Korale zdolne są do pobierania substancji odżywczych z wody, w tym składników mineralnych i związków organicznych, które są dostarczane przez fitoplankton. Dlatego jest on niezwykle istotnym elementem w akwariach morskich, zapewniającym niezbędne składniki odżywcze i wspierającym zdrowy rozwój organizmów morskich w sztucznych środowiskach. Fitoplankton wspomaga tym samym wzrost koralowców i ładne ich polipowanie.

Rola regulacyjna

Ponadto, fitoplankton jest odpowiedzialny za produkcję znacznej części tlenu atmosferycznego (O₂), a także za absorpcję dwutlenku węgla (CO₂). Uczestniczy on  w procesach regulacji gospodarki dwutlenku węgla i tlenu (1):

   CO₂ ⇆ O₂    (1)

Podobnie jak rośliny lądowe, fitoplankton zawiera chlorofil (barwnik), który determinuje kolor zielony fitoplanktonu. Dodatkowo, chlorofil zdolny jest wykorzystywać światło do przekształcenia dwutlenku węgla i wody w związki organiczne (jak np. glukozę – C₆ H₁₂O₆ ) będące źródłem pokarmu dla innych organizmów oraz tlenu (2):

6 CO₂  + 6 H₂O   ⇆  C₆H₁₂O₆ + 6 O₂ (2)

Rola ochronna

Stosując fitoplankton, przeciwdziałamy dodatkowo wyrzutom cyjanobakterii. Fitoplankton jest naturalnym przeciwnikiem cyjanobakterii ze względu na konkurencję pokarmową, co może prowadzić do zmniejszenia wzrostu i rozwoju cyjanobakterii w akwarium. Co więcej, suplementowanie fitoplanktonem zbiornika morskiego wspomaga tworzeniu się flory bakteryjnej i mikrofauny.

Skład fitoplanktonu

Wielkość i skład fitoplanktonu zależą od różnych czynników, takich jak dostępność składników odżywczych (pożywka), temperatura wody, intensywność światła i obecność składników chemicznych. Fitoplankton obejmuje nie tylko mikroglony jednokomórkowe pływające w wodzie ale także bakterie (np. pływające sinice fotosyntezujące) oraz kokolitofory – jednokomórkowe pierwotniaki o strukturze budowy pancernej. Cechą wspólną fitoplanktonu jest to, że są to organizmy jednokomórkowe, pływające w toni wodnej, przeprowadzające fotosyntezę i produkujące tlen. Najbardziej znanymi przedstawicielami fitoplanktonu są:

• Okrzemki: są jedną z najliczniejszych i najbardziej zróżnicowanych grup fitoplanktonu Okrzemki znane są ze swoich pięknych i skomplikowanych geometrycznych kształtów
• Sinice: często określane jako niebiesko-zielone algi. Posiadają zdolność wiązania azotu
• Zielone Algi: fotosyntetyczne zielone algi

Należy pamiętać, że stosowanie fitoplanktonu nieznanego pochodzenia może doprowadzić do sytuacji zanieczyszczenia wody morskiej niepożądanymi składnikami np. miedzią czy innymi pierwiastkami śladowymi – wybierajmy i stosujmy tylko te preparaty o wysokiej jakości i czystości! 

W przeciwieństwie do większości preparatów chemicznych czy suplementów, fitoplankton jest żywym preparatem i należy go właściwie przechowywać. Ma to zasadnicze znaczenie dla jego skuteczności i wartości odżywczych. Jeśli nie jest on przechowywany w odpowiednich warunkach, może dojść do degradacji, obumarcia i  utraty swoich cennych dla organizmów morskich właściwości.

Problemy związane z niedoborem lub nadmiarem fitoplanktonu w wodzie morskiej

Fitoplankton jest jednym z najlepszych pokarmów naturalnych, stosowanych w akwarystyce morskiej. Nie obciąża on zbiornika tak jak pokarmy suche i nie zalega w zakamarkach skał. Zwykle jest w całości konsumowany przez mieszkańców akwarium. 

W warunkach akwariowych najczęściej obserwujemy deficyt fitoplanktonu. Związane jest to przede wszystkim z tym, że rozbudowane systemy oczyszczania wody w akwarium morskim (odpieniacze, waty etc.) wychwytują go i praktycznie eliminują z wody morskiej. Najczęściej, zapotrzebowanie na niego jest i zawsze będzie dużo większe, aniżeli jego dostępność w zbiorniku.

Aczkolwiek nie ma rzeczy niemożliwych i zdarzają się przypadki nadmiaru fitoplanktonu w zbiorniku. Najczęstszą przyczyną przekroczenia zalecanego poziomu fitoplanktonu jest związana z zbyt dużymi dawkami fitoplanktonu w stosunku do wielkości akwarium oraz obsady zwierząt w nim żyjących.

Jak chronić akwarium? 

Należy regularnie monitorować ilość fitoplanktonu w akwarium morskim i utrzymywać go na właściwym poziomie.  

Jak to zrobić ? 

Nie ma lepszego sposobu jak regularne obserwacje i badania parametrów (np. azotanów i fosforanów) zbiornika, na pewno zauważysz że coś dzieje się w nim niepokojącego. Przygotowaliśmy kilka podpowiedzi na co zwracać szczególną uwagę w trakcie stosowania fitoplanktonu:

Indykatory  nieprawidłowego poziomu fitoplanktonu w akwarium morskim 

Niedobór:

• Zaburzenia procesu wymiany CO₂ na O₂
• Wzrost stężenia azotanów i fosforanów
• Rozwój glonów
• Zwiększona podatność korali na infekcje
• Osłabiony wzrost szkieletu
• Blaknięcie kolorów

Nadmiar:

• Zaburzenia procesu wymiany CO₂ na O₂ 
• Mętność zbiornika 
• Osłabiony wzrost szkieletu
• Zaburzenia równowagi chemicznej m.in spadek stężenia azotanów i fosforanów

Rekomendacje

Aby zapewnić odpowiedni poziom fitoplanktonu  w akwarium powinieneś dozować go wg. zaleceń producenta oraz zadbać o jego właściwy poziom.

W przypadku  przekroczenia zalecanego poziomu fitoplanktonu, obniż wartość tego parametru w wodzie. Wykonaj do 6 podmian. Zalecane jest, aby podczas każdej podmiany wymienić około 15% objętości wody z akwarium, aż do momentu osiągnięcia zalecanej wartości tego parametru. Woda przygotowana do podmiany musi charakteryzować się odpowiednim poziomem zasolenia docelowego. Użyj soli o właściwych parametrach i składzie odpowiednim do przeprowadzenia testu ICP.

W przypadku niskiego poziomu fitoplanktonu, zalecamy w celu wyrównania jego poziomu użyć fitoplankton od dostawcy deklarującego produkty wysokiej jakości i czystości. Aby zapewnić stały poziom fitoplanktonu w akwarium morskim rekomendujemy systematyczne uzupełnianie tego składnika  w zależności od obsady koralowców w Twoim akwarium.

Podsumowanie

Zatem, regularne o odpowiednich dawkach dozowanie fitoplanktonu do akwarium morskiego wspomaga odżywienie korali, wzrost oraz prawidłowy ich rozwój, a kolorystyka ich staje się bardziej wyrazista. Trzeba pamiętać, że ważne jest stosowanie fitoplanktonu dobrego jakościowo, ze sprawdzonego źródła oraz prawidłowo go przechowywać. 

* Wilk-Woźniak E. 2016. Fitoplankton. W : Sądag T., Banduła T., Materek E., Mazurkiewicz-Boroń G. & Słonka R. (red.) Zbiornik  wodny Dobrzyce-monografia, Kraków: RZGW, MPWiK: 158-166.